Pojęcie sportu jako formy aktywności człowieka, mającej na celu doskonalenie sprawności fizycznej w życiu osób niepełno-sprawnych spełnia niezwykle ważną rolę. Poza aspektami zdrowotnymi, które mają przełożenie na proces w rehabilitacji, również istotne są aspekty psychologiczne, możliwość przynależności do grupy, rywalizacji, współzawodnictwa, a także spełnienia swoich marzeń, które dają wymierny efekt. Zazwyczaj samo wyjście z domu i otwarcie drzwi jest również otwarciem nowych możliwości, które często okazują się, pomysłem na dalsze życie… bez barier.

„Nie ma rzeczy nie możliwych, są tylko trudne

do wykonania” – Aleksander Wielki.

Cytat Aleksandra Wielkiego doskonale opisuje poniższy artykuł, w którym przedstawiamy Państwu najpopularniejsze dyscypliny sportowe osób niepełnosprawnych. Sam udział w zawodach jest dla nich sukcesem, a osiągnięte wyniki oraz rywalizacja sprawiają, iż życie nabiera nowego sensu, a oni są szczęśliwi i dumni.

Uprawianie sportu jest kojarzone z rywalizacją indywidualną lub zbiorową na różnego rodzaju turniejach, imprezach o międzynarodowej randze, kojarzona coraz częściej z występami osób niepełnosprawnych. Drugie pod względem wielkości zawodów są Igrzyska Paraolimpijskie, realizowane co cztery la-ta, zazwyczaj odbywające się po Igrzyskach Olimpijskich, organizowane przez Międzynarodowy Komitet Paraolimpijski (ang. International Paralympic Committee). Przeprowadzane są jako zawody letnie oraz zimowe.

Biorąc pod uwagę bardzo szeroki zakres niepełnosprawności na igrzyskach paraolimpijskich, istnieje kilka kategorii, w których zawodnicy rywalizują. Dopuszczalne jest sześć głównych kategorii tj.:

• po amputacjach (sportowcy o częściowej lub całkowitej utracie co najmniej jednej kończyny).

• porażeniach mózgowych (zawodnicy z nierozwijającym się uszkodzeniem mózgu lub podobną niepełnosprawnością wpływającą na kontrolę mięśni lub równowagi).

• niepełnosprawność intelektualną (sportowcy ze znacznym upośledzeniem funkcjonowania i ograniczeniami związanymi z zachowaniami adaptacyjnymi).

• na wózku inwalidzkim (zawodnicy z urazami rdzenia kręgowego i innymi niepełnosprawnościami, które wymagają od nich konkurowania na wózku inwalidzkim).

• niewidomi (zawodnicy z wadami wzroku, od częściowego widzenia do całkowitej ślepoty).

• „Les Autres” (dosł. „inni”).

W ostatniej kategorii biorą udział osoby, które nie należą do żadnej z pierwszych pięciu kategorii, jak m.in. stwardnienie rozsiane, karłowatość i zaburzenia wrodzone. 

Liczba dyscyplin sportowych, uprawianych przez osoby niepełnosprawne ciągle wzrasta. Coraz więcej pojawia się konkurencji dostosowanych do możliwości oraz warunków, które pomogą sprostać osobom niepełnosprawnym. Konkurencje oparte są na istniejących sportach z zachowaniem obowiązujących w nich przepisów. Każdy sport może być uprawiany wyczynowo lub amatorsko. Istotne jest to, aby zostały spełnione odpowiednie warunki dla poszczególnych klasyfikacji.

Przykłady dyscyplin sportowych w sporcie osób niepełnosprawnych:

• Piłka siatkowa na siedząco – odmiana tradycyjnej siatkówki, która jest przeprowadzona w podobny sposób. Celem gry jest przebicie w sposób prawidłowy piłki nad siatką, tak aby znalazła się na boisku przeciwnika. Podstawowe zasady gry: mecz wygrywa drużyna, która wygra 3 sety, każdy set rozgrywany jest do 25 punktów, bądź do uzyskania 2 punktów przewagi; drużyna składa się z 6 zawodników (+ 6 rezerwowych); mecz rozgrywany jest na boisku o wymiarach: 10 x 6m; wysokość siatki: kobiety - 105 cm, mężczyźni - 115 cm

• Rugby na wózkach

• Koszykówka na wózkach

• Pływanie

• Lekkoatletyka – to bardzo zróżnicowane dyscypliny, które mogą być uprawiane przez zawodników z niemal każdą niepełnosprawnością. Konkurencje osób niepełnosprawnych są takie same jak w przypadku osób pełnosprawnych (skok w dal, skok wzwyż, rzut oszczepem, rzut dyskiem, biegi krótkie, średnie, długie, maraton), ale występują także charakterystyczne konkurencje jak wyścigi na wózkach.

• Podnoszenie ciężarów

• Kolarstwo

• Łucznictwo

• Curling na wózkach

• Boccia – dyscyplina wywodząca się od gry w bule. Jedyną istotną różnicą jest dowolność wprowadzenia bili na boisko – można to zrobić poprzez pchnięcie, rzut czy wykorzystanie rynny. Celem gry jest wrzucenie na boisko białej bili, a następnie umieszczenie w jej bezpośrednim sąsiedztwie jak największej liczby bili swojego koloru.

• Tenis stołowy. Bez wątpienia ten sport kojarzy się z polską tenisistką stołową - Natalią Partyką, czterokrotną mistrzynią Paraolimpijską z Aten (2004), Pekinu (2008), Londynu (2012) oraz Rio de Janeiro (2016).

• Tenis na wózkach

• Żeglarstwo

• Wioślarstwo

• Goalball – jest drużynową grą przeznaczoną dla osób niewidomych i niedowidzących. Mecze rozgrywane są na boisku o wymiarach 9 x 18 m, w systemie 2 x 10 minut. Drużyna składa się z 6 zawodników – 3 grających i 3 rezerwowych. Charakterystycznym elementem jest piłka (waga 1,25 kg) z otworami i umieszczonymi wewnątrz dzwoneczkami, które w trakcie ruchu wydają dźwięk. To właśnie ten dźwięk pozwala zawodnikom zlokalizować piłkę. Na obu końcach boiska znajdują się bramki, rozpościerające się na całej szerokości (9 m). Celem gry jest zdobycie jak największej liczby bramek. Gra jest bardzo dynamiczna, gdyż drużyna po przejęciu piłki ma tylko 10 sekund na oddanie strzału.

• Kajakarstwo

• Szermierka na wózkach

• Strzelectwo

• Monoskiing – sport, w którym wykorzystywana jest jedna narta. Monoskiing wykorzystywany jest zarówno w narciarstwie wodnym jak i zimowym.

• Judo

• Para-badminton

• Amp futbol – rodzaj piłki nożnej uprawianej przez osoby po amputacjach. Podstawowe przepisy gry nie różnią się od przepisów piłki nożnej osób pełnosprawnych. Istnieje jednak kilka istotnych różnic: drużyna składa się 6 zawodników i bramkarza – w pola występują zawodnicy po jednostronnej amputacji kończyny dolnej, natomiast bramkarze po amputacjach w obrębie kończyn górnych; mecz trwa 50 minut – 2 x 25 minut; w trakcie gry zawodnicy nie używają protez; zawodnicy przemieszczają się z wykorzystaniem kul łokciowych – dozwolone są pojedyncze i przypadkowe zagrania kulą. Celowe zagranie kulą traktowane jest jako zagranie ręką; celowy faul kulą skutkuje rzutem karnym.

Znaczenie ruchu, poprzez aktywność fizyczną w życiu człowieka jest ogromne, a w życiu człowieka niepełnosprawnego staje się najbardziej istotne w jego funkcjonowaniu. Uprawianie sportu jest nie tylko przyjemną i efektywną formą spędzania czasu. Ruch zapewnia lepszą wydolność oddechową, poprawia krążenie, rozwija koordynację ruchową, pomaga zwalczać otyłość oraz zwiększa sprawność fizyczną. To, jeśli chodzi o aspekt fizjologiczny.

Wysiłek fizyczny ma także ogromne znaczenie w kwestiach psychologicznych. Sport bez względu na to czy uprawiany zawodowo, czy rekreacyjnie może być źródłem zapobiegania depresji i pozwala wyładować negatywne emocje, jest znakomitą motywacją do podejmowania kolejnych wyzwań i rywalizacji. Niezwykle istotne jest też to, że w trakcie uprawiania sportu uczymy się wytrwałości i kształtujemy charakter.