Kortyzol jest często nazywany hormonem stresu, ponieważ jest wydzielany przez korę nadnerczy w większej ilości, głównie wtedy, gdy cierpimy na przewlekły, silny stres.

Inne czynniki wpływające na zwiększone wydzielanie tego hormonu, to:

• Picie zbyt dużej ilości napojów z kofeiną
• Zbyt krótki sen
• Skulona sylwetka (samopoczucie można łatwo poprawić, prostując się i wypinając pierś)

Ważnym czynnikiem, odpowiadającym za wydzielanie kortyzolu jest cykl dobowy.

Podwyższony poziom kortyzolu, utrzymujący się przez dłuższy czas, wpływa negatywnie na nasze zdrowie, prowadząc do takich efektów, jak nadwaga i otyłość, pogorszenie samopoczucia oraz zmniejszenie gęstości kości. Powoduje także gorsze wyniki treningowe.

Osoby, które stale borykają się z podwyższonym poziomem kortyzolu, są bardziej narażone na cukrzycę i choroby serca, a także, mają mniej energii.

Kortyzol to także hormon, który przyśpiesza starzenie. Gdy jego poziom we krwi wzrasta, nasz organizm przechodzi w stan "ucieczki lub ataku". Niestety, ale u niektórych osób, taki stan przedłuża się, co prowadzi do wypalenia, problemów ze snem czy niechęci do pracy. Nadmiar kortyzolu przekłada się na częstsze zachorowania na różne dolegliwości, pogorszenie pracy układu hormonalnego oraz chorób tarczycy. Warto wspomnieć o tym, że osoby ze zbyt dużym poziomem tego hormonu, mają często problemy ze schudnięciem, mimo prawidłowej diety.

Z tych powodów, warto wiedzieć, w jaki sposób utrzymać poziom kortyzolu na prawidłowym, jak najniższym poziomie. Odpowiedź jest prosta - należy stosować adaptogeny.

Adaptogeny to stosunkowo nowa grupa ziół (przynajmniej na Zachodzie), które wyróżniają się pozytywnym wpływem na układ nerwowy człowieka. Adaptogeny zmniejszają stres oraz poprawiają funkcjonowanie układu hormonalnego. Najważniejsze adaptogeny regulujące poziom kortyzolu dostępne w sklepach zielarskich.

Żeń-szeń

Panax ginseng, czyli żeń-szeń azjatycki, to najlepiej poznany adaptogen. Żeń-szeń ma działanie pobudzające, poprawia radzenie sobie ze stresem oraz naturalnie obniża ciśnienie.

Żeń-szeń poprawia także samopoczucie, neutralizuje działanie antyoksydantów oraz zmniejsza wahania poziomu glukozy we krwi. Należy pamiętać o tym, że żeń-szeń nie może być przyjmowany zbyt długo - może prowadzić do uzależnienia i zespołu żeń-szeniowego.

Bazylia Tulsi

Stosowana szeroko w medycynie ajurwerdyjskiej. Bazylia tulsi, pozwala lepiej radzić sobie ze stresem, wzmacnia układ odpornościowy i reguluje poziom glukozy we krwi. W Polsce jest stosunkowo mało popularna.

Ashwaganda

Zioło często określane mianem indyjskiego żeń-szenia. Ashwaganda zmniejsza poziom kortyzolu, wpływa pozytywnie na samopoczucie oraz poprawia funkcjonowanie układu odpornościowego. To zioło jest używane w medycynie Wschodu już od ponad 2500 lat. Ostatnio wraca do łask - zauważyłem, że sporo osób pije ją w formie herbatki po to, by poprawić samopoczucie.

Korzeń astragalusa

Astragalus to zioło, którego tradycja stosowania bierze się z medycyny chińskiej. Jego najważniejsze zastosowania, to wzmocnienie odporności oraz zmniejszenie negatywnych objawów stresu. Wyróżnia się tym, że chroni organizm przed negatywnymi skutkami stresu na poziomie komórkowym oraz zmniejsza wydzielanie hormonów stresu.

Korzeń lukrecji

Lukrecja to zioło, które zwiększa poziom energii, poprawia wytrzymałość oraz zmniejsza uszkodzenia, wywołane przez zbyt duży poziom kortyzolu. Należy pamiętać o tym, że lukrecja nie może być stosowana zbyt długo, ponieważ może prowadzić do niedoboru potasu.

Nie powinny jej też stosować osoby cierpiące na dolegliwości układu krążenia oraz przyjmujące niektóre leki. Jeśli masz wątpliwości, czy możesz przyjmować lukrecję i porozmawiaj o tym z lekarzem.

Rhodiola (złoty korzeń)

To zioło, które nie zostało jeszcze dobrze przebadane (szczególnie w porównaniu do żeń-szenia), ale ocenia się, że ma ono bardzo pozytywny wpływ na organizm człowieka. Złoty korzeń zmniejsza stres i zmęczenie. Badania na temat tego zioła prowadzili Rosjanie, szczególnie w kontekście militarnym. Sprawdzano, czy rhodiola poprawia wydajność organizmu sportowców oraz jakie ma działanie na kosmonautów. Złoty korzeń jest przydatny dla osób, które zbyt dużo pracują i stosują zbyt ubogą dietę, a także nie wysypiają się. Zmniejsza on negatywny wpływ wolnych rodników oraz promieniowania na organizm, a także ma działanie przeciwstarzeniowe.

Grzyby cordyceps

Kordyceps to jeden z najdziwniejszych grzybów - atakuje on żywe organizmy, takie, jak owady i gąsienice. Grzyb zawiera związki o działaniu antyoksydacyjnym, które umożliwiają organizmowi łatwiejszą walkę ze zmęczeniem. Zmniejsza on także zbyt wysoki poziom kortyzolu.

Podsumowanie

Zioła nie są jedynym sposobem na zmniejszenie poziomu kortyzolu. Pozytywny wpływ na organizm, będzie miało także stosowanie kwasów omega-3 (ale nie omega-6, które mają odwrotne działanie) i magnezu (po treningu aerobowym). Preparaty zmniejszające poziom kortyzolu, będą pomocne, gdy prowadzimy wyczerpujący tryb życia i brakuje nam czasu na regenerację i odpoczynek. Warto pamiętać o tym, że poziom kortyzolu podwyższają także nieregularne posiłki, nadmiar kawy i nieumiejętne radzenie sobie ze stresem. Zioła, które przedstawiłem powyżej, można kupić w sklepach zielarskich. Warto zwracać uwagę na skład mieszanek "na stres", ponieważ rośliny, których nazwy podałem powyżej, mogą stanowić jedynie niewielką część w mieszance. Znacznie lepszym wyborem są natomiast zioła jednorodne, które zawierają 100% danego składnika.